O combate à pobreza em uma economia pós-comunista: os programas de transferência de renda do Azerbaijão como vetores de desenvolvimento

Abstract

Os programas de transferência de renda foram adotados por diversas nações ao redor do globo como parte de sua estratégia de desenvolvimento, entendida por alguns como uma revolução do Sul-Global, enquanto outros a consideraram como uma resposta das nações em desenvolvimento à apelação das instituições de Bretton Woods de focalização nas políticas de combate à pobreza. O Azerbaijão implementou o Programa de Assistência Social Dirigida, ou TSA (Targeted Social Assistance), na tentativa de reduzir os crescentes números relacionados à pobreza e à desigualdade no país. Porém, além de combater a pobreza, era preciso fomentar o pleno desenvolvimento da estrutura de uma economia de mercado e transformar a relação entre homem e sociedade desenvolvida na União Soviética; assegurar a existência de um plano de proteção social e de desenvolvimento de capital humano; e, ainda, lidar com questões relacionadas a conflitos, refugiados, pessoas deslocadas internamente e o tamanho crescente do “mercado informal”. Assim, esta dissertação de mestrado visa compreender de que maneira o TSA se articula com outras políticas para, não apenas combater a pobreza, mas também, em nível mais amplo, promover o desenvolvimento do Azerbaijão. Desta forma, faz-se, por meio de uma abordagem histórico-teórica, um resgate dos Estudos Soviéticos e da negação do homem econômico e do modelo de desenvolvimento soviético em contraste com o desenvolvimento capitalista, suas políticas e conceitos que “invadiram” o Azerbaijão durante os primeiros anos da transição, principalmente o conceito de pobreza, desigualdade social e do próprio capitalismo. Ainda, explora-se os diversos programas de proteção social pré e pós-transição e as relações entre o TSA e o mercado informal para se argumentar que o TSA é um instrumento fundamental no desenvolvimento do Azerbaijão.

Cash transfer programs were adopted by several countries across the globe as part of their development strategy. Some people argue that such a strategy is part of a revolution from the Global South, while others see it as an answer given by the developing countries to claims of the Bretton Woods organizations for focalization in poverty alleviation policies. Azerbaijan implemented its Targeted Social Assistance (TSA) program as a way to reduce the growing numbers in the poverty and inequality indexes. More than only fighting poverty, however, Azerbaijan had to foster the development of a fully-functioning market-economy structure and to transform the relation created in the Soviet Union between men and society; to guarantee the existence of a social protection and human capital development plan; and, yet, deal with questions related to conflicts, refugees, internally displaced persons and the growth of the shadow economy. Therefore, this master’s thesis aims to comprehend how TSA articulates with other policies to, not only fight poverty, but also, in a broader sense, promote Azerbaijan’s development. Hence, through a historical and theoretical approach, it brings to light issues of the Soviet Studies and the negation of the economic man as well as the Soviet model of economic development in contrast with the capitalist one, its politics and concepts that “invaded” Azerbaijan in the first years of transition. Special note is given to the concepts of poverty, inequality and capitalism itself. The social security and social protection programs both prior and post-transition and the relations between TSA and the informal sector are also examined in order to argue that TSA is a key instrument used for the development of Azerbaijan.

Bəzi insanların fikrinə görə, pul köçürmə proqramları Qlobal Cənubdan bir inqilabi hissəsidir. Digərlərinin fikrinə görə, bu proqramlar inkişaf etməkdə olan ölkələrin Dünya Bankının fokalizasiya siyasətinə bir cavabıdır. Hansı halda, bu proqramlar onların inkişaf strategiyası və yoxsulluqla mübarizə aparmaq üçün çox ölkələrlə qəbul edildi. Yoxsulluğun və bərabərsizliyin artan rəqəmlərini azaltmaq üçün, Azərbaycan Ünvanlı Dövlət Sosial Yardımı (ÜDSY) proqramını yerinə yetirdi. Amma, Azərbaycan də bazar iqtisadiyyatın strukturunu dəyişməlidir və insanlar və cəmiyyət arasında Sovet İttifaqından qalma sosial əlaqələri transformasiya etməlidir; sosial müdafiə sisteminin və insan kapitalının inkişaf planına zamin durmalıdır; və, bununla yanaşı, münaqişə, qaçqınlar, məcburi köçkünlər və artan kölgə iqtisadiyyatı problemləri ilə məşğul olmalıdı. Odur ki, bu magistr dissertasiyası yalnız yoxsulluqla mübarizə proqramını deyil, ÜDSY-nın Azərbaycanın inkişafını təşviq etmək məqsədi ilə başqa məsələlərlə necə məşğul olduğunu alamağa çalışır. Beləliklə, tarixi və nəzəri yanaşmalar metodu ilə, bu iş Sovet Tədqiqatlarınnın problemlərini, müzakirə edərək homo economicus-un inkarı və kapitalizm və sosializm siyasəti və anlayışları haqqında təklif edir. Həmçinin, bu iş keçid dövrü iqtisadiyatı, yoxsulluq qeyri-bərabərsizlik və kapitalizmə diqqət yetirir. Keçiddən əvvəl və sonrakı sosial təhlükəsizlik və sosial müdafiə proqramları da araşdırılır eləcə də ÜDSY-nın və kölgə iqtisadiyyatın arasında, göstərmək üçün ki, Azərbaycanın inkişafında ÜDSY-nın aparıcı rolu var.